Oh jee, we moeten weer
Hoe kun je leren leuker en effectiever maken? Dat is de vraag die Menno van Leeuwen, Regiehouder Mens & Organisatie (a.i.) bij Amstelring, al jaren bezighoudt. Als het ging om leren en ontwikkelen zag hij vaak reacties als ‘Oh jee, we moeten weer’.
Vandaar zijn fascinatie om flink in deze materie te duiken. Dat deed hij in 2022 toen Zorgkantoor Zilveren Kruis een onderzoeksproject van de Amsterdamse verpleeghuizen en Sigra naar dit onderwerp financierde. ‘Werken is leren, leren is werken’ is de titel van Menno’s publicatie over dit project. De conclusie: leren als onderdeel van het werken is wèl inspirerend en zorgt voor gemotiveerde medewerkers.
Hoge ‘no shows’ bij trainingsactiviteiten
Menno: “In een vorige werkkring schrok ik inderdaad van het ‘gedoe’ rond leren en ontwikkelen. Ik merkte dat veel medewerkers negatieve associaties met leren hebben. Dat uitte zich onder andere in het aandragen van allerlei redenen om niet naar een training te hoeven. Te druk, geen tijd, te weinig personeel. Ook zag ik een hoge ‘no show’ bij trainingsactiviteiten. Bovendien raken mensen als ze dan een hele dag op cursus zijn geweest, die kennis al snel weer kwijt.
Het rendement van formeel leren
Ik heb me verdiept in het gemiddeld rendement van een training of cursus. Tijdens zo’n lesdag schiet je kennis enorm omhoog. Maar vervolgens knalt die kennis in een paar dagen weer omlaag. En houd je nog maar 30% over. Zonde! Vandaar het grapje dat je nooit iemand op donderdag of vrijdag op cursus moet laten gaan.
Wat doe je als jouw hartige taart mislukt?
Ik ging nog een tandje dieper graven en kwam erachter dat het rendement veel hoger is als je reflecteren integreert in het werken. Maar reflecteren is niet iets waaraan in het (mbo-)onderwijs veel aandacht wordt besteed. Of we zijn het verleerd. Of we vinden het eng. Je moet je immers kwetsbaar op durven stellen.
Als je reflecteren integreert in het werk heb je de meest krachtige manier van werken te pakken
Aan de andere kant; in het dagelijks leven doen we het wel. Als ik vanavond een hartige taart bak en hij stort in, ga ik nadenken wat er mis is gegaan. Heel leerzaam. En fascinerend! Dus als je reflecteren integreert in het werk heb je de meest krachtige manier van werken te pakken. Stap één van het werkplekleren in de zorg is dat je dat faciliteert en een stimulerende werkomgeving creëert.”
Organiseren van psychologische veiligheid en leerambities
“Hoe we dat doen? Wij baseren ons onder andere op onderzoek van een Amerikaanse hoogleraar, Amy Edmondson, naar wat een team een actief lerend team maakt. Dan gaat het ten eerste om psychologische veiligheid. Dus hoe praten wij met elkaar’? Hoe zorgen we ervoor dat iedereen zijn zegje kan doen en tot zijn recht komt? Als die veiligheid er is èn het team stelt doelen, dan heb je een actief lerend team. Het gaat dus niet alleen om reflecteren, maar ook om het formuleren van leervragen. Heeft het team een lijstje met ambities?”.
“Psychologische vrijheid kun je organiseren. Bijvoorbeeld door de leidinggevende het goede voorbeeld te laten geven. Laat hem of haar vertellen over iets wat hij moeilijk vindt, of wat mis ging. Daarna bespreekt het team wat het daarvan kan leren. Een volgende stap is het bespreekbaar maken van dingen waarvoor je je schaamt. Zo werken we aan het ontwikkelen van reflecterende vaardigheden. Bij Amstelring hebben we trouwens geen leidinggevenden, want we werken met zorgorganiserende teams. Dat maakt het iets ingewikkelder. Maar dat lossen we op door de inzet van coaches om dit te begeleiden.”
Effectiviteit door blended learning
“Het integreren van reflecteren echt in het werk noem ik ‘de hoofdprijs’. Effectiviteit zie ik als de ‘tweede prijs’. Dat bereiken we door blended learning. Om het behapbaar te houden bouwen we leerlijnen op die bestaan uit een mix van korte leerinterventies. Ons uitgangspunt is dat je het niet te zwaar moet maken en praktisch moet houden. Dit wil overigens niet zeggen dat we nooit meer iets extern organiseren.
Als een hele groep met een nieuw apparaat moet leren werken kan dat logischer zijn. Voorbeelden van korte leerinterventies zijn er volop. Zo laten we soms een expert een korte clinic verzorgen. Op een ander moment stappen medewerkers even uit het werk om een (instructie)filmpje te bekijken. En vervolgens kan de medewerker onder begeleiding oefenen in de praktijk. Een rollenspel of een goed gesprek over een casus behoort ook tot de mogelijkheden. Dat moet dan natuurlijk niet te veel uitdijen.”
Informatie 24/7 beschikbaar met ICT
“Wat ik zo leuk vind is dat er zo veel technische mogelijkheden zijn die het werkplekleren ondersteunen. De huidige generatie is het al gewend is om 24/7 informatie beschikbaar te hebben. Wat doe jij als thuis jouw afwasmachine een foutmelding geeft? Je googlet het even, kijkt een filmpje en je weet hoe je het probleem kunt oplossen. Bij risicovolle handelingen en is crisissituaties geldt: het komt goed als je maar weet waarin je onbekwaam bent. En je moet weten waar je heel snel kunt vinden hoe je moet handelen.
Een goed platform speelt daarbij een belangrijke rol. Dat staat nu bij ons. Momenteel zitten we in de fase dat we daarin informatie en interventies uit verschillende oude systemen samenvoegen. We werken met single sign-on en investeren in een eenduidige beslisboom. Hoe herkenbaarder deze is, hoe sneller je bij de juiste informatie komt. Hoe ik het echt graag wil? Stel je hebt een filmpje gekeken over slikken en verslikken. En stel je vindt het daarna nog best lastig. Dan moet er achter dat filmpje een planningssysteem zitten waarmee je je direct kunt aanmelden voor een training.”
Zelfverklaring geeft meer recht aan het vertrouwen in medewerkers
“Sinds het voorjaar van 2023 werken we met een systeem van zelfverklaring. Daarbij kunnen medewerkers zelf online afvinken waarin ze bevoegd en bekwaam zijn. De praktijktoetser doet nog wel een check en stelt een paar triage-achtige vragen. Deze manier van verantwoording afleggen is geaccordeerd door de Inspectie en doet volgens mij meer recht aan het vertrouwen in medewerkers.”
Ik vind het interessant om erover na te denken hoe we samen mooie dingen kunnen laten maken.
De economische kant van werkplekleren
“Werkplekleren zie ik allereerst als een moderne en effectievere manier van leren. Maar uiteindelijk kijk ik er ook naar als business case. Er zit ook een economische kant aan. Als medewerkers minder tijd kwijt zijn met de traditionele cursusdagen, kun je meer investeren in goede gesprekken en leerinterventies op de werkvloer. Ik kan me voorstellen dat die investeringen voor kleinere organisaties lastig zijn. Daarom pleit ik ervoor dat zorgorganisaties meer samenwerken. Net als op het gebied van mobiliteit. Wij laten nu bijvoorbeeld een dure leerlijn maken over slikken en verslikken. Die zouden anderen volgens mij ook zo kunnen gebruiken. Eigenlijk is het te gek dat dat nog niet gebeurt. Ik vind het interessant om erover na te denken hoe we samen mooie dingen kunnen laten maken”.
Dit interview en artikel is mede mogelijk gemaakt door Ingrid Bargeman (tekstschrijver/interviewer).
